Derasja Sjabbat Behaälotcha

Sjabbat Behaälotcha - Bemidbar 8:1 - 12:16

De twee prinsen van Egypte

In de parasja Behaälotcha van vandaag krijgen we een goede, diepe inkijk in het karakterleven van de mensen rondom Mosjee in de dagen van de reis door de woestijn. Mirjam en Aharon worden nu echt voor ons uitgetekend en ook Mosjee laat zijn karakter zien. 

Vanouds wordt Mosjee door ons De Prins van Egypte genoemd. Hij groeit immers op aan het hof. Maar we hebben er nog eentje aan het hof gehad. Dat was onze Joseph, zoon van Jacob en Rachel. De een leidt zijn mensen Egypte in; de ander leidt zijn mensen Egypte weer uit. Joseph verwerft zijn positie door de genegenheid van de farao te verwerven; Mosjee komt tot leiderschap als gevolg van de poging van farao hem te laten doden. Over beiden bestaan veel verhalen: midrasjeim en ook volkssprookjes. Een van die sprookjes vertelt het volgende.

Nadat Mosjee uit Egypte is gevlucht komt hij aan in het kamp van koning Koknos van Koesj, zeg maar het huidige Soedan. Daar, net als later in het huis van Potifar, is iedereen gek op hem. De koning, zijn ministers en de gehele legertop hielden van hem omdat hij uiteindelijk groot en machtig werd en het gestalte had van een cederboom. Zijn gezicht werd gezien als de opkomende zon en zijn moed werd met de moed van een leeuw vergeleken. Hij schopte het tot persoonlijk adviseur des konings.

Wanneer na negen jaar de koning sterft zoeken ze naar een daadkrachtig opvolger, mede om het land succesvol door de vele oorlogen - onder andere tegen Egypte - heen te helpen. Al snel valt de keus op Mosjee. Er wordt een groot podium gebouwd, ze plaatsen Mosjee bovenop een troon, blazen de trompetten en roepen 'Lang leve de koning.' Veel is er nog niet veranderd. De ministers, de legerleiders en het volk zweren trouw en hij krijgt bijkans de mooiste vrouw van het land, tevens een van de weduwen van koning Koknos, als echtgenote. Zeven en twintig jaar regeert Mosjee over de Koesjieten.

Net zoals Joseph verantwoordelijk werd voor de huishouding van Potifar, zo werd Mosjee de grote leider van het land Koesj.  Dat hij als nieuwe koning al het bezit, inclusief de harem van de vorige koning verwierf, was gebruikelijk in die dagen.

Net als Joseph, die zich verre hield van escapades met Potifars vrouw, zo ontweek Mosjee ook de mooie weduwe van zijn voorganger, zijn nieuwe vrouw.  Mosjee vreesde de God van zijn voorouders en ging niet tot haar, omdat hij zich de eed van Eliëzer aan Awraham herinnerde om niet een vrouw uit de nakomelingen van Kanaan te nemen.

Zowel Joseph als Mosjee krijgen als gevolg hiervan te maken met verbanning. Potifars vrouw gaat klagen dat Mosjee haar had willen overweldigen; waardoor hij in het gevang moet. De Koesjitische vrouw klaagt dan dat Mosjee haar in al zijn 40 jaar aan het bewind nooit heeft benaderd, daarbij had hij ook nog nooit een offer gebracht aan de goden van Koesj. Na die klacht bij het hooggerechtshof besloot de elite van het land koning Mosjee af te zetten en hem te vervangen door de inmiddels opgegroeide zoon van koning Koknos, prins Monham. Maar uit angst voor de eed die ze ooit gezworen hadden gaven ze Mosjee vele schatten mee en zonden hem terug naar zijn land van herkomst, Egypte, en beëindigden zijn koningschap over Koesj.  

De verjaagde Mosjee komt in Midian. De vorige keer dat de Midianieten de Israëlieten ontmoetten was toen ze Joseph uit de put haalden. Wanneer dan Mosjee bij Rehuël, dat is Jetro, in Midian komt gebeurt het omgekeerde. Rehuel laat Mosjee opsluiten in een put om hem te kunnen terugsturen naar Koesj, omdat hij dacht dat hij gevlucht was.

Na tien jaar wordt hij uit die put vrijgelaten, met de hulp van Zippora, Rehuels dochter, die zijn gevangenschap niet langer kon aanzien. Zie laat hem scheren, wassen en nieuwe kleding aantrekken en hij krijgt vers brood te eten.  

Bij zijn vrijlating uit de put gebeurt er nog een overeenkomst dat hem met Joseph verbindt. In de tuin van Rehuel groeide een staf uit de grond, waarop de godsnaam gekerfd was. Die staf was al in het bezit geweest van Adam, Noach, Sjem, Awraham, Izaak en Jacob en Joseph. De staf was met Jacob naar Egypte gegaan en na zijn overlijden kwam die in handen van Rehuel, die hem uit Egypte meenam en hem plantte in zijn tuin. En volgens de verklaring van Rehuel kan slechts de persoon die die staf uit de grond kan trekken zijn dochter Zippora trouwen. Vele Kanaanitische mannen hadden geprobeerd zo Zippora te krijgen, maar faalden allemaal.  U snapt het al: Hollywood kon het niet romantischer laten aflopen: triomfantelijk lukt het Mosjee de staf met gemak uit de aarde te trekken en wint aldus de hand van Zippora.

De cirkel wordt gesloten

Dit verhaal vertelt over het leven van Mosjee als een spiegel van dat van Joseph. Beiden zijn prins van Egypte, beiden weigeren de vrouw van de baas te benaderen en beiden worden daarom uit hun positie gezet. Beiden komen in een put terecht voordat ze met Midianieten te maken krijgen. Nu komen we dan aan bij het eind van het verhaal in Behaalotcha.

Joseph’s omzwervingen beginnen met zijn conflict met zijn broers en eindigt als prins van Egypte; Mosjee begint als prins van Egypte en is nu in conflict met zijn broer en zus.

Nu trekken Mirjam en Aharon de integriteit van broertje Mosjee in twijfel, aangaande zijn omgang met zijn Koesjitische vrouw. Hij had haar niet willen benaderen wegens zijn loyaliteit aan God. Zal die strijd weer leiden tot rampspoed? Terwijl Jacob Joseph nog had aangesproken over zijn dromen maar de broederstrijd niet wist te eindigen, komt in Behaalotcha God zelf in actie. God daalde neder in een rookkolom, stond bij de ingang van de tent en sprak Aharon en Mirjam aan: beiden kwamen naar voren. Hij zei: Hoor nu  mijn woorden: wanneer er een profeet onder jullie is maak Ik Mij aan hem bekend in een visioen; Ik spreek met hem in een droom. Mijn dienaar Mosjee niet zo: Hem vertrouw Ik in heel mijn huis. Met hem spreek Ik van mond tot mond, in klare taal, en niet verscholen.

Niet dus in warrige dromen zoals bij Joseph, over koeien en schoven en de maan en sterren, maar in heldere taal.     

Deze keer wordt de cirkel op vriendelijke wijze gesloten. Mosjee bidt voor het welzijn van zijn zuster. De familie valt niet uiteen en de lange ballingschap komt tot een eind. De geschiedenis herstelt zichzelf in dit verhaal. Haat kan ons voor generaties uiteen drijven. Wanneer we de stappen uit het verleden herhalen moeten we er aan denken niet dezelfde fouten opnieuw te maken; we moeten ervan leren en erdoor groeien en daaruit een betere toekomst bouwen.

Sjabbat sjalom

25 juni 2016 / 19 siewan 5776 - Bert Oude Engberink