Derasja voor de Ne'iela van Jom Kipoer 2019 - 5780

De verdiensten der Vaderen: זכות אבות  concept om te kleineren of te stimuleren?

DEEL I       Verbond - Door de hele dienst van Jom Kipoer bidden wij om vergeving, en herinneren God aan de verdiensten der vaderen, Abraham, Jitzchak en Jacob,  זכות אבות, om ons deze vergeving te schenken. Zijn wij niet goed genoeg om wie wij zelf zijn? Moet God herinnerd worden aan het verbond met onze helden uit een lang verleden, om nu op ons neer te kunnen kijken? Brengen wij de verdiensten der vaderen op tafel, om te laten zien, hoe klein en onverdienstvol  wij zijn?

Of juist om ons bewust te worden van onze kracht en mogelijkheden en toekomst- perspectieven, juist omdat wij op hun schouders staan? En waardevolle erfgenamen van hun zijn? En nog steeds partners in dit verbond zijn? En ook waar kunnen en willen maken, waarvoor zij als ideaal en inspiratie voor ons staan.

DEEL II    Wat zijn dan hun verdiensten, die maken, dat God vasthoudt aan dit verbond met Abraham, Jitzchak en Jacob?  En daarmee vasthoudt tot de dag van vandaag aan Zijn verbond met Israël? Met ons?

Abraham -CHESED

Abraham besloot uit eigen nadenken, door intellectuele redelijkheid, de afgoderij en corruptie van zijn geboorteland te verlaten. Hij waagde de overgang tot een totaal ander religie en maatschappij. Daarom is hij de Ivri, die durft, over te stappen, vastgeroeste patronen op te geven voor een betere toekomst. God geeft hem daarom een extra letter, de He, bij zijn naam erbij, een letter uit de Godsnaam zelf.  Omdat Abraham zijn kinderen liefdadigheid en rechtvaardigheid leert, TZEDAKA OE’MISJPAT, sluit God met hem een verbond, een eeuwig verbond, met de belofte op een eigen land voor zijn kinderen en volgende generaties. Abraham personifieert de eigenschap van Chesed, liefdevolle verbondenheid. Hij is het boegbeeld van gastvrijheid. Hij is de grondlegger van het ochtendgebed, Gen 19,27: “Abraham maakte zich des ochtends vroeg op naar de plaats, makom, waar hij gestaan had voor het aangezicht van Hashem.” Abraham leerde de wereld het geloof in de Ene God. God wil een verbondspartner, die zelf nadenkt over de wereld, eigen initiatief neemt en vaste grenzen overgaat. Die zijn leven laat leiden door liefdadigheid, gerechtigheid, gastvrijheid en gebed. En deze waarden doorgeeft aan zijn kinderen.

Jitzchak- GEVOERA

Jitzchak personifieert de eigenschap van gevoera, kracht.  Hij is de grondlegger van het mincha gebed. Gen 24,63: “Jitschak ging naar buiten om te bidden op het veld tegen het vallen van de avond. “ Hij was de enige aartsvader, die zijn leven lang in het land Israël bleef. Hij ontdekte en bouwde talloze bronnen , de basis voor het overleven in Israël. Jitzchak onderging de Akeda, waaraan onze Jom Kipoer dienst refereert. De Akeda staat symbool voor zoveel joden in de geschiedenis, die bereid waren hun leven te offeren voor dit verbond. Jitzchak is een voorbeeld van complete overgave en toewijding aan God. Met deze man, die het land met bronnen verzorgt en bereid is, als het moet, tot de laatste stap van zelfopoffering te gaan, zet God het verbond voort. 

Jacob EMET

Jacob personifieert de eigenschap van emet, waarheid.  Hij is de grondlegger van het maariv gebed, Gen 28,11: “Hij ontmoette de plaats, makom, en overnachtte daar, “ Hij liet niet los in zijn gevecht met ..zichzelf? Esau? God? En overwon. Hij is een vechter en overwinnaar. Hij eist de zegen. Hij bouwt door zijn vier vrouwen en 12 zonen de stammen Israëls op en legt zo de basis voor het volk Israël. Met Jacob wordt het verbond duurzaam OMDAT ALLE KINDEREN MEEDOEN, NIET ZOALS BIJ ABRAHAM EN YITZCHAK DIE IEDER EEN KIND HEEFT DAT NIET MEE DOET. Hij maakt de kennis van Gods aanwezigheid in de wereld permanent. Jacob is de aartsvader, die het meeste moest leren, te dealen met the real world. Hij moest de ware realiteiten in het oog kijken. Met gevaren, vluchten, bedrog, dodelijke familieruzies, zonen, die hun eigen broer willen doden en als slaaf verkopen. Met jaloezie onder zijn vrouwen, weduwnaarschap en op hoge leeftijd nog exil. Hij heeft slimheid, sluwheid, snuggerheid en moed moeten leren, om te overleven. Met deze man, die door alle uitdagingen en gevaren van dit leven op de proef werd gesteld, zet God het verbond voort.    

DEEL III            ZECHOET AVOT EN MA’ASEE AVOT (VERDIENSTEN EN VOORBEELDIGE DADEN)

Onze traditie zegt, dat de gebeurtenissen, die onze aartsvaders beleefden, als voorbeelden dienen voor dat, wat wij nakomelingen zullen ondergaan = מעשה אבות, סימן לבנים. ZULLEN KUNNEN OF MOETEN ONDERGAAN? Ik denk, dat iedereen van ons zichzelf en zijn eigen geschiedenis en dat van ons volk herkent in de levens van de aartsvaders. Zij geven een levend voorbeeld, voor dat, wat iedereen van ons mee kan maken in het leven: soms totale overgave en soms vechten tot de overwinning bereikt is. Een leven van opbouwen, en soms van verlies en rouw. Soms veroveren en soms vluchten. Soms de wereld ontdekken door eigen inzicht en intelligentie, soms de kennis van anderen bewaren. Zij geven bemoediging en inspiratie, tegen alle weerstanden en gevaren vast te houden aan dit verbond. Zij geven ons moed, ook na teleurstellingen en fouten de draad op te pakken en hun ideaal te volgen. Ze zijn juist een inspiratie, dat vertrouwen en hoop geeft, en niet een middel, ons te kleineren.

Door de hele Bijbelse geschiedenis heen herinnert God het verbond met Abraham, Jitzchak en Jacob, om het volk te vergeven of te bemoedigen: Ex 6,4: De herinnering aan het verbond motiveert God, om het slavenvolk uit de Egyptische tirannie te bevrijden en naar het eerder beloofde land te brengen.

DEEL IV             CONCLUSIE            

De aartsvaders zijn de grondleggers voor onze existentie als volk. Generatie op generatie is hun verbond doorgegaan, zijn hun verdiensten ons tot voorbeeld en redding geweest. Wij staan op hun schouders, en onze kinderen op de onze. Jom Kipoer geeft ons weer de kracht en gewisheid, dat wij ook volgend jaar het verbond kunnen voortzetten, met vreugde en ieder op zijn manier. Daarom bidden we in de dagelijkse Amida, in de eerste beracha, tot God, Die is ONZE God en DE GOD VAN Abraham, DE GOD VAN Jitzchak en DE GOD VAN Jacob: AAN DE ENE KANT COLLECTIEF DELEN WIJ HEM/HAAR, EN AAN DE ANDERE KANT, PERSOONLIJK HEBBEN WIJ ONZE EIGEN INDIVIDUELE RELATIE MET HEM/HAAR.

Jacob en zijn zonen - Rembrandt van Rhijn 

bron: www.arthive.com

Chatiema tova,

Dr. Bettina van Steenis-Vetter, 9 oktober 2019 / 10 tisjri Ne'iela Jom Kipoer 5780