Derasja voor Sjabbat Kedosjiem

Kedosjiem, Wajikra / Leviticus  19:1-20:27

Het woord kadosj wordt gewoonlijk vertaald met heilig, zoals in Erets hakodesj, het heilige land, kodasj hakodasjiem, het heilige der heiligen, de aron hakodesj vertalen we zelfs niet eens. We zeggen de kedoesja en maken kidoesj en moeten kadiesj zeggen. En in de amieda zeggen we die drievoudige kadosj-kadosj-kadosj, uit Jesjaja 6:3.  En deze week is het sjabbat Kedosjiem. Heiligheden? Een dame van lichte zeden is een kedeisje. Kodesj, dan is het anders – apart – afgezonderd. In het latijn kennen we hiervoor de vertaling sanctus en worden er sancties ingesteld. Kodesj is eigenlijk in onze traditie een heel gewoon woord, dat we te pas en te onpas gebruiken. Het heeft iets mysterieus. Het is binnen ons Jodendom belangrijk, maar hoe dan? 

 bron: www.timeout.com 

Tel Aviv beach sunset 

De sidra van deze week geeft er wel enig inzicht op. Enkele weken achter elkaar lezen we sidrot die aaneengeschakeld voortgaan met wat we ook deze week lezen. 'Wees heilig want Ik ben heilig,' zegt God op enkele plaatsen als een soort van samenvatting waarom we eigenlijk zo anders zouden moeten leven dan de volkeren die we voor ons uit hebben moeten drijven, de Kanaänieten en ook de Egyptenaren, waarvan we zijn weggevlucht. Deze hoofdstukken uit Leviticus, Wajikra, worden samen de Heiligheidscode genoemd. Nog in het eerste deel van Leviticus handelde het over offers en het priesterschap; nu nemen we kennis van de vele, vele mitswot over hoe te leven als fatsoenlijke en goed oppassende burgers van een samenleving. De verzen van deze week zijn het middelpunt van de Thora, en wel het meest bekend van die Heiligheidscode. In de traditie van vele reformstromingen vormen ze de Toralezing van Mincha tijdens Jom Kipoer.

De tekst begint met: ‘De Eeuwige sprak tot Mosjee zeggende: spreek tot de hele gemeenschap van Jisrael en zeg ze…’ Lev. 19:1-2 dus alles wat gezegd wordt is nu niet zozeer voor de cohaniem of voor het leiderschap, maar voor het hele volk bedoeld. ‘Wees heilig want Ik ben heilig.' Weest dus als God. Maar waar wijst dit naar.

Rasji legt uit dat bedoeld wordt, je te onthouden van de vele vormen van verboden seksuele relaties, zelfs van de gedachten eraan. Nachmanides gaat er op door, door te stellen dat we onszelf rein, puur, en afgezonderd moeten houden van de massa van de mensheid. Gersonides, de Ralbag, wil ons zelfs afzijdig houden van de materiele wereld. Hierdoor zouden we gelijken op God, die ook het stoffelijke niet nodig heeft.

Uiteindelijk zegt de Rasjbam, rabbijn Sjemoeel ben Me’ier, kleinzoon van Rasji: omdat er zoveel mitswot in deze afdeling te vinden zijn worden ze ingeleid met een lijst van hoe je je moet gedragen om heilig te worden, zodat deze vele leefregels vol te houden zijn.

En dan komen eigenlijk de ons zo bekende tien geboden, maar dan wat anders qua volgorde. Houd de Sjabbat, eert je ouders, geen afgoden dienen, de behoeftigen steunen, niet stelen, liegen noch Gods naam ijdel gebruiken. Geen fraude, de zwakken en vreemdelingen goed behandelen, de arbeider fatsoenlijk behandelen, de landbouw met zorg voeren, geen bloed nuttigen, geen absurde relaties onderhouden. En dan, de conclusie van alles: ‘we-ahavta et re’eecha chamocha,’ lev. 18:19. ‘Heb uw naaste lief gelijk uzelf.’ Want: ‘Weest heilig want Ik, de Eeuwige jullie God, ben heilig.’  Volg deze mores en leid een geheiligd leven.

Ik zou zeggen, met de Rasjbam, genoeg principes in deze sidra om werkelijk een geheiligd leven te kunnen gaan leiden, op een manier waarop de Eeuwige instemmend zou kunnen knikken. Maar is echte heiligheid zo bijzonder dat we dat als mens niet kunnen bevatten? Wie het weet vol te houden te leven naar de richtlijnen die we deze Sjabbat en de hier voorgaande Sjabbattot hebben kunnen lezen, dan zouden we toch echt wel kunnen spreken van een verrijkt en geheiligd leven, waar een samenleving harmonieuzer en betekenisvoller van zou kunnen worden. Laten we proberen er tenminste een beetje naar te leven.  

Sjabbat sjalom

Bert Oude Engberink, Sjabbat 11 mei 2019 / 6 iyar 5779