Derasja voor Sjabbat Korach

Ik denk dat niets moeilijker is dan, in het midden van een crisis, of in het midden van een woestijnervaring, of het nou persoonlijk of collectief is, een koel hoofd te houden, en te vertrouwen op een goede uitkomst. In die tijd, of op momenten dat we ons het meest kwetsbaar voelen, worden we vaak overspoeld en beïnvloed door emoties, door opiniemakers, door mensen die het “beter weten,” en soms afhankelijk van de situatie, door oproerkraaiers. Precies in deze situatie bevindt het volk Israël zich rond de periode van onze sidra, waar wij een deel van lezen vandaag.  Niet voor niets heet het vierde boek van Thora, Bemidbar – in de woestijn. Het dwalen in de woestijn, voor een bepaalde groepering, was genoeg geweest.  Ze waren moe.  Sommigen zagen geen eind aan deze dwaling.  Een echte woestijnervaring! 

In sidra Sjelach Lecha, de lezing van vorige week, kreeg het volk al te horen van de meerderheid van de verkenners, dat het beloofde Land slecht en moeilijk was. En nu komt het leiderschap van Mosjee en Aharon ter sprake op een slinkse manier - "wat recht hebben jullie; iedereen is toch heilig; iedereen heeft toch het recht om het priesterschap, of leiderschap uit te oefenen?" - zowel vanuit een bijbels als een modern perspectief zouden we sympathiseren met Korach en zijn aanhangers als we kijken naar dit argument. Want verwoordt Korach niet de exacte woorden van God in Parasjat Jitro (Sjemot 19:6) "en u zult een koninkrijk van priesters zijn, een heilig volk?" En toch wordt hij, met zijn aanhangers, gestraft.

Waarom is de straf zo ernstig? Volgens het commentaar van Nechama Leibowitz zijn Korach en zijn volgelingen opportunisten. Ze delen niet echt dezelfde zorgen, of het grotere doel, maar zijn "bezield door individuele trots en ambitie, en verenigen zich, om Mosjee en Aharon omver te werpen om zo hun individuele wensen te bereiken." Ook Dathan en Aviram, van de stam Reoeveen, deelden in dit hoogmoedig spel door Mosjee uit te schelden en te bekritiseren. 

Maar ook na de vreselijke straf die Korach en zijn aanhangers overkomt zijn er volgelingen die duidelijk Mosjee aansprakelijk stellen voor de dood van velen, en door hun morren en verwijten worden ze vreselijk gestraft met een plaag die het leven kost van 14.700 mensen. 

In dit proces zien we vreselijke - en wonderlijke - daden. Mensen die door de aarde opgeslokt worden, een plaag die zich zomaar verspreidt en weer ophoudt, een staf die bloeit als bevestiging en waarschuwing. De rabbijnen zijn verdeeld in hun opinies over de gewelddadige straffen en de wonderen. Voor sommigen zijn dit actuele feiten, letterlijk vertaald. Voor anderen is het een kwestie van geloof, en voor weer anderen een manier om te laten zien dat niet de wonderen, maar de aandacht die ze trekken en de lessen die we er van leren belangrijke punten zijn. 

En wat, in dit alles, doet Mosjee? 

Keer op keer is hij getrouw aan de opdrachten van de Eeuwige. Hij vertikt het om machtspelletjes te spelen. Hij gaat niet in op discussies die niets opleveren. Het verbaast mij altijd dat de afbeeldingen van Mosjee hem niet als een totaal kale man laten zien – hij moet soms zijn haar eruit hebben getrokken!  In plaats van tegenspel en zelfverdediging, laat hij de Eeuwige voor hem spreken door wat beschreven wordt als vreselijke en wonderlijke daden. Hij verwijt, maar pleit dan ook voor het volk met verzoeningsvuur om een plaag te stoppen. Keer op keer richt hij zich tot de Eeuwige voor wijsheid (en, durf ik te zeggen) ook een beetje zelfbescherming, want hij heeft deze rol niet zelf gekozen. En hij weet, ook in zijn momenten van twijfel, dat Gods bedoeling is dat het volk één blijft, dat het uiteindelijk zijn bestemming bereikt ondanks soms de onverschilligheid en ontrouw.  Zo is het eigenlijk ook in onze levens, als mensen, als gemeente, als samenleving.

Het lijkt mij dat een van de essentiële lessen uit deze Sidra is om op de lange termijn het einddoel en de collectief gedeelde visie in plaats van de persoonlijke voor ogen te blijven houden, ook in momenten van twijfel, of als je het niet meer ziet zitten. Het is een uitdaging om je niet in te laten met waanzinnige ideeën als je weet wat het einddoel moet zijn.  

De profeet Jechezkeel, in de Haftara, geeft ons ook een clue met zijn wonderbaarlijke vertoning van twee stukken hout, of stokken. Een profeet, in ballingschap in Babylon, die luistert en met een stukje theater vertoont dat uiteindelijk de bedoeling van God is dat het gespleten volk Israël en Jehoeda weer één wordt.

Al eens eerder sprak ik in een derasja de volgende woorden:

Kille in Beweging - zomer 2010

Van wantrouwen naar vertrouwen,

Van wanhoop naar nieuwe hoop,

Van l'shon hara naar l'shon hakodesj,

Van praten langs naar praten met,

Van schreeuwen naar lernen,

Van stilstaan naar groeien,

Van moeten naar willen,

Van kille naar kehilla.

We zijn in beweging,

En we komen er wel,

Met kawana in ons hart

Komen we er wel!

Het volk van God bleef een volk in beweging. Het streven naar een plek en naar heiligheid zou een levenslang verhaal worden, maar dat maakte de visie van het einddoel niet minder waard. Yehoshua Leibowitz, in zijn commentaar op deze sidra, zegt dat we (nog steeds) niet een heilig volk zijn; wij zijn altijd nog een 'work in progress,' op weg naar alles dat ons heilig en perfect zal maken.

Een beroemde Engelse uitdrukking is “Keep calm and carry on!”  Blijf doen wat je aan het doen bent, want in tijden van woestijnervaringen, in tijden van emotionele crisis, kan het de stabiliteit zijn die we allen nodig hebben om met kwaliteit te kunnen leven.  “Keep calm and carry on!” Je komt er wel.

Sjabbat sjalom.  

Wil Hein, 20 juni 2015 / 3 tammoez 5775