Droosje Sjabbat haChodesj

Deze Sjabbat is de laatste van een reeks van vier speciale Sjabbattot, die begon met Sjabbat Sjekaliem. We werden toen opgeroepen om met Poeriem ieder een halve sjekel bij te dragen aan de gemeenschap. Hierop volgde toen Sjabbat Zachor, met de oproep om dat wat Amalek, onze eeuwige vijand, ons aandeed, namelijk de zwaksten uit onze gemeenschap tijdens onze vlucht uit Egypte, tijdens een van onze gevaarlijkste periodes in onze geschiedenis, in de rug aan te vallen, om dat wat Amalek ons aandeed, NIET te vergeten. En bijkans waakzaam te blijven voor alle Amaleks, waarmee wij tot op heden deze aardbol delen. 

En toen werd het Sjabbat Para, met het verhaal over de instellingen betreffende de rode koe, die we nodig zullen hebben om ons uitendelijk te reinigen om weer een heilig volk te kunnen worden. Dan nu Sjabbat haChodesj. Deze kan plaats vinden op de Rosj Chodesj van de maand Niesan, maar is dit jaar net de dag ervoor. Anders hadden we vandaag drie sefers nodig gehad - nu kunnen we het af met twee. Op deze Sjabbat haChodesj kondigen we de maand Niesan aan. Het thema van vandaag is de voorbereiding voor Pesach, dat al over twee weken plaatsvindt. De maftier, het lezen uit het tweede sefer komt uit Sjabbat Bo, en bestaat uit Exodus/Sjemot 12:1-20. Best een lange oproep. Het beschrijft de gegeven regels voor onze allereerste Pesach, nog in Egypte, de vooravond van ons gehaaste vertrek uit de slavernij en de instelling vann onze seider, zoals we die nog ieder jaar houden. 

De haftara bij de traditionele lezing handelt over de vele offers die met Pesach gebracht moesten worden; wij lezen over hoe de schrijver Ezra, in de dagen van de Babylonische Ballingschap op deze Sjabbat begon met zijn terugkeer naar Jeroesjalayim en Jehoeda, met zijn vele medestanders. Ook hij maakte, net als Mosje voor hem, een eind aan de ballingschap van zijn tijdperk. 

Er is nog een speciale Sjabbat te gaan: Sjabbat haGadol - de Grote Sjabbat, voorafgaand aan de seider, aan Pesach. Dit jaar zelfs de Sjabbat waarbij we op zaterdagavond Pesach inluiden. De sidra roept ons op klaar te staan voor de Uittocht. We zullen dan een lam aan ons beddenpoot moeten binden om gereed te zijn dit te slachten voorafgaand aan ons vertrek uit Egypte. In Mosje's dagen dan - wij gaan geen lammetjes op onze slaapkamers vastbinden; inmiddels doen we andere dingen ter voorbereiding van Pesach - opruimen, schoonmaken, kasjeren, inkopen en koken.

Pesach is in aantocht. Voor vele Joden zijn de komende twee weken een periode van stress en paniek. Want alles moet nog koosjer lePesach worden. Bloeme Evers - Embden, zichrona liwracha, schreef ooit in het NIW: 'stof is geen chameets. Begin met je zolder en je linnenkasten ... over te slaan. Wat betekent Pesach anders dan overslaan.' Al die praktische voorbereidingen voor Pesach gaan wel eens ten koste van de spirituele voorbereiding voor Pesach en onze reflexie op de betekenis van dit feest voor ons. Dan blijft Pesach slavernij en wordt het geen vrijheidsfeest. 

Deze Sjabbat is soms op de Rosj Chodesj, de nieuwe maan, en geregeld net ervoor, zoals nu. Het is eigenlijk ook ons nieuwjaarsfeest, een van de vier die we per jaar kennen. De eerste dag van de eerste maand. Meer dan Rosj haSjana in het najaar. Dan overpeinzen we ons eigen doen en laten, ons gedrag tegenover de ander en tegenover God. Want Niesan is maand nr. 1. Met de start van de lente, met het ontluiken van de natuur en het jongen in de dierenwereld, zeker in oude tijden toen iedereen eigenlijk ook veehouder was. De tweede zin van de maftier is bijzonder. 'Hachodesj hazeh lachem rosj chodasjiem, risjon hoe lachem lechodesjei hasjana - Deze maand zal voor jullie het begin van de maanden zijn, de eerste is die voor jullie van de maanden van het jaar.' Voor jullie. En in de Haggada lezen we ergens ook 'Lachem we lo lo - Voor jullie en niet voor hem.'

Dat viel de engelen ook op in Sjemot Rabba 15. De engelen zeiden: 'Ribono sjel olam, meester van alle werelden, wanneer bepaal jij de feestkalender?' God antwoordde ze: 'Jullie en Ik moeten accepteren hoe het volk Jisrael dat berekent. De uitleg hebben ze van Mij, maar zij doen dat sindsdien.' En God sprak tot Jisrael en zei: 'Vroeger waren de feestdagen in Mijn handen; nu ligt dat in de handen van jullie.' Er is een menselijke verantwoordelijkheid voor de kalender. Onze wijzen hebben die bepaald, ja, al vele eeuwen geleden. Misschien zouden we ons daarom wat meer moeten toewijden aan die kalender. De feesten, de Sjabbat, de Nieuwemaansdagen.

We kunnen dit engelenverhaal ook zo uitleggen dat we niet met alles op God moeten gaan zitten wachten, maar dat Hij ons oproept dat we als mensen, als Joden, zelf de zaken moeten aanpakken. Sjabbat haChodesj helpt ons om ons eraan te herinneren dat we wellicht met Pesach, maar ook de rest van het jaar, ons bezig moeten houden met voorbereiden op nieuwe dingen, dingen die we kunnen verwachten, maar zeer zeker ook op verrassingen, liefst de leuke. 

Sjabbat sjalom, een goede voorbereiding op Pesach. 

Bert Oude Engberink - Sjabbat 13 maart 2021 / 29 adar 5781